Tulpenmanie

Historie

Rond 1600 begon een bloeiende handel in Tulpen. Door toenemende vraag (als gevolg van toenemende rijkdom) steeg de prijs van de tulpenbollen gestaag, tot rond 1630 door handel en speculatie de prijs versneld werd opgedreven. In 1637 kwam hieraan abrupt een einde toen de vraag naar tulpen onder verzamelaars en liefhebbers toch minder bleek te zijn.

In Memoirs of Extraordinary Popular Delusions and the Madness of Crowds beschreef Charles MacKay in 1841 hoe rond 1635 men in Nederland bezeten was van de Tulpenhandel en er astronomische bedragen werden neergeteld voor de bloemen. Iedereen in het land zou meedoen aan de windhandel en er zouden bollen zijn verkocht voor de waarde van een grachtenpand, en toen prijs kelderde stortte ook de economie in. Hij noemde deze hausse de 'tulpenmanie'.

Vele historici twijfelen echter aan dit verhaal.

Volgens Britse historicus Anne Goldgar in Tulipmania and the Econo-Cultural Breakdown, was er een levendige handel onder 'bloemisten', maar waren er slechts 37 die meer dan 300Gulden voor (een pond) tulpen hebben neergelegd.

De handel in tulpen beperkte zich voornamelijk tot twee tavernes, in Haarlem en Amsterdam. 'De Menniste Bruyloft' was een bijzondere taverne waar kunstenaars, schrijvers en bloemisten (handelaren) bijeenkwamen voor drank, muziek en bollenveilingen. De tulpenveiling bestond meestal uit wat men nu 'futures' zou noemen: contracten voor levering volgend seizoen. Op de top van markt in februari 1637 werd er inderdaad tijdens een veiling 1100 gulden geboden voor een hoeveelheid tulpenbollen die na de zomer geleverd zouden moeten worden. Maar toen de volgende dag geruchten te horen waren van een veel lagere verkoop in Haarlem, probeerde de koper Joost van Cuyck onder de (mondelinge) deal uit te komen. De transactie zal waarschijnlijk nooit hebben plaatsgevonden.

Anders dan wat MacKay beweerde, zal de economische impact van het instorten van de tulpenprijzen in 1637 waarschijnlijk zeer gering zijn geweest. Uit de archieven in Hoorn, Amsterdam en Haarlem blijkt volgens Goldgar niet dat er meer faillissementen waren in 1637. Wel lijkt er nog jaren juridisch te zijn gestreden over naleving van overeenkomsten.

De morele verontwaardiging in die tijd was echter groot: men zich realiseerde dat men niet meer op basis van eer en vertrouwen handel kon drijven, omdat contracten en mondelinge overeenkomsten niet werden nageleefd. Het nieuwe geld en rijkdom stelde, aan het begin van de Gouden Eeuw, nieuwe eisen aan de maatschappij en handel. Men vreesde voor moreel verval, zoals bleek uit het pamfletten zoals 'Claere ontdeckingh der dwaesheydt' (1637) en het populaire moralistische toneelstuk 'Tulpenmanie', wat zal hebben bijgedragen aan de legende.

In een poging van de politieke elite om ook te kunnen verdienen aan de prijsstijging werd eind 1636 een belasting geheven op tulpenhandel. Uit de belasting archieven blijkt dat er zo'n 400 handelaren waren - veelal uit dezelfde families, bestaande uit welgestelde Mennonieten, zakenmensen, doctoren en juristen. De speculatieve futures markt was voor Nederland niet nieuw, want er bestond al lange tijd een vergelijkbare markten voor graan en effecten.

Opvallend is dat o.a. door agrarische veranderingen (meer vrije keuze van productie en markt) en financiële innovaties er plotselinge grote welvaart ontstond, begin 17e eeuw. Het is dan ook niet acute manie van de welgestelde burger, maar de plotselinge overdaad aan nieuw geld, wat de voedingsbodem vormt voor speculative bubbels.

De Verschillen tussen Tulpenbollen en Bitcoin

Bitcoin wordt vaak met de Tulpenmanie vergeleken, in eerste instantie wegens de enorme prijsstijgingen. Opdat de Tulpenmanie snel weer instortte, zal dat met Bitcoin ook wel gebeuren, is dan de redenering.

Deze vergelijking gaat echter op veel punten mank. Tulpenbollen vormen geen goed oppotmiddel en hebben nagenoeg geen geld-eigenschappen. Bitcoin scoort op alle punten (veel) beter.

Allereerst de eigenschappen die Aristoteles beschreef: houdbaar, goed transporteerbaar en verhandelbaar, deelbaar/verenigbaar, aantrekkelijkheid. Daarnaast enkele moderne eisen die we aan geld-achtige middelen stellen.

	EIGENSCHAP	TULPENBOL	BITCOIN	OPMERKING
1	Houdbaar	Kort	Zeer lang
2	Deelbaar	Nee*	Ja	*Een halve tulpenbol is niets waard
3	Verenigbaar	Nee	Ja
4	Uitwisselbaar	Slecht*	Ja	*De ene tulpenbol is de andere niet
5	Herkenbaar	Matig*	Ja	*Je moet kenner zijn; **Softwarematig
6	Transporteerbaar	Matig	Globaal
7	Ziet er leuk uit	Ja*	Nee	*Gedurende korte tijd; Smaak afhankelijk
8	Ingebouwd betalingsnetwerk	Nee	Ja
9	Programmeerbaar	Nee	Ja
10	Werkt op het Internet	Nee	Ja

Gezien bovenstaande is het geen wonder dat de Tulpenmanie maar zo'n 3 jaar duurde en Bitcoin al 12 jaar aan het groeien is. Een vergelijking tussen Bitcoin en de Tulpenmanie is daarom vrij zinloos en kan niet echt serieus genomen worden.

De mogelijkheid om op te slaan

Tulpenbollen hadden maar een beperkte houdbaarheidsdatum en waren daardoor moeilijk te bewaren. Ook als de bloem was uitgekomen hadden ze maar een beperkte houdbaarheid.

Bitcoin is daarentegen digitaal en kan binnen korte tijd overgedragen worden van persoon A naar persoon B. Zie ook Onomkeerbare transacties. Daarnaast heeft Bitcoin geen houdbaarheidsdatum.

Het verschil in aanbod

Omdat tulpen relatief gemakkelijk zijn te kweken schakelden veel boeren door de stijgende prijs van tulpenbollen over naar het kweken daarvan. Zo creëerden ze een overschot op de markt waardoor de prijs uiteindelijk instortte. Daarnaast was de kwaliteit van de tulp niet te voorspellen aan de hand van de tulpenbol. Er waren geen garanties dat de bloem uiteindelijk mooi zou worden.

Bitcoin heeft deze problemen ondervangen in het protocol. Er is vooraf vastgesteld dat er maar 21 miljoen bitcoin gemined zullen worden. Zie ook Maximaal 21 miljoen bitcoin. Ook zal er niet meer bitcoin gemined worden als er meer miners op springen. Zie ook Mining. Daarnaast kunnen bitcoin niet worden gekopieerd of vernietigd en zijn eenvoudig te verdelen in kleinere eenheden.

Is Bitcoin een bubbel?

Het heeft weinig zin om 400 jaar na dato de tulpenmanie te vergelijken met Bitcoin. Bloemen en een digitale, cryptografisch beveiligde valuta hebben weinig raakvlakken. Uiteindelijk is "de Bitcoin bubbel" al meerdere keren geknapt en gaat het meer lijken op de market cycles die we al decennia kennen van de aandelenbeurs.

<comments />